METODOLOGIA BADANIA

Badanie przeprowadzono w okresie od 1 lipca 2022 r. do 31 sierpnia 2023 r. Wykorzystano w nim zarówno metody ilościowe, jak i jakościowe, w tym:

• badania panelowe,

• wywiady ustrukturyzowane,

• zogniskowane wywiady grupowe (FGI) z przedstawicielami jednostek pomocniczych gmin,

• metoda CAWI (Computer-Assisted Web Interview),

• analiza uwarunkowań prawnych,

• analiza literatury przedmiotu,

• wnioski o udostępnienie informacji publicznej,

• analiza danych z Banku Danych Lokalnych GUS za 2022 rok.

NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI BADAŃ

W badaniu wzięło udział 5 panelistów – członków rad dzielnic, osiedli, rad sołeckich i sołtysów oraz 102 respondentów, którzy wypełnili ankiety.  Kwestionariusze ankietowe przesłano do ponad 1000 jednostek pomocniczych gmin, z czego 223 ankiety zostały wypełnione, a 102 zakończone w pełni. Najwięcej ankietowanych pochodziło z województwa śląskiego (95 osób). Brak było odpowiedzi z województw lubuskiego, kujawsko-pomorskiego, świętokrzyskiego i podlaskiego.

Kluczowe wyniki:

• Współpraca jednostek pomocniczych z władzami gminy – 52% respondentów oceniło ją pozytywnie, jednak tylko 55% ankietowanych uznało, że osoby odpowiedzialne za tę współpracę mają odpowiednie kompetencje.

• Dominacja sołectw – aż 94,36% jednostek pomocniczych w Polsce to sołectwa. Pozostałe to dzielnice, osiedla i inne jednostki nieujęte w ustawie.

• Średnia liczba jednostek pomocniczych na gminę – wynosi 17.

Badani zwrócili uwagę na problem marginalizacji jednostek pomocniczych przez władze lokalne, na brak realnej współpracy i traktowanie ich jako przeszkody w realizacji polityki gminnej. Jak zauważył jeden z uczestników badania:

REKOMENDACJE

Aby wzmocnić rolę jednostek pomocniczych i ich wpływ na zaangażowanie społeczne mieszkańców, raport rekomenduje:

• Wprowadzenie inicjatywy uchwałodawczej w radzie gminy dla organów jednostek pomocniczych.

• Utworzenie specjalnego funduszu na realizację inicjatyw jednostek pomocniczych.

• Zwiększenie środków finansowych i kompetencji jednostek pomocniczych, aby umożliwić im skuteczniejsze działania na rzecz mieszkańców.

• Poprawę dialogu i współpracy z władzami gminy,

• Lepsze szkolenie osób odpowiedzialnych za współpracę z jednostkami pomocniczymi.

WDROŻENIE WYNIKÓW BADAŃ w PRAKTYCE

W ramach zadania "Rozwój Instytutu Liderów Zmiany Społecznej szansą na wzmocnienie organizacji społecznych i jednostek pomocniczych gmin" opracowano konkretne propozycje zmian prawnych, w tym:

• projekty uchwał dotyczące diet przewodniczących zarządów i rad dzielnic w Rybniku,

• projekt Statutu Dzielnicy Golejów,

• projekt nowelizacji ustawy o samorządzie gminnym w zakresie funkcjonowania jednostek pomocniczych.

Jednostki pomocnicze gmin pełnią istotną rolę w aktywizacji społecznej mieszkańców, jednak ich realny wpływ na politykę lokalną bywa ograniczony. Wyniki badania przeprowadzonego przez Instytut Liderów Zmiany Społecznej pokazują, że niezbędne są zmiany legislacyjne oraz organizacyjne, które umożliwią tym jednostkom skuteczniejsze działanie. Wzmocnienie ich roli poprzez nadanie inicjatywy uchwałodawczej, zwiększenie finansowania i poprawę współpracy z władzami samorządowymi może przyczynić się do większej aktywności obywatelskiej i skuteczniejszego zarządzania sprawami lokalnymi.